पर्यावरणीय कृषिमा माटो व्यवस्थापनका विधिहरू
soilcvr
Year

August 2023

Description

राष्ट्रियदेखि स्थानीय तहका कृषि विकास रणनीति तथा योजनाहरूमा प्राङ् गारिक कृषिले महत्वपूर्ण स्थान पाएसँगै प्राङ्गारिक कृषि प्रवर्द्धन तथा अवलम्बनको क्रम बढ्दो गतिमा छ | पछिल्लो समयमा, उपभोक्तामाझ प्राङ्गारिक कृषि उत्पादन प्रतिको बढ्दो सचेतना र आकर्षण, स्वस्थकर जीवन शैलीप्रतिको चासो र विशिष्ठ बजारीकरणको सुविधाले पनि प्राङ्गारिक कृषि उत्पादनको बजार थप विकसित हुँदै गएको छ | विभिन्न सरकारी तथा गैर–सरकारी निकायहरूका कृषि विकासका योजनाहरूमा प्राङ्गारिक कृषि प्रवर्द्धनका कार्यक्रमहरूले राम्रो स्थान पाएको देखिन्छ | यसै विकास क्रममा, प्राङ्गारिक कृषि प्रणालीलाई थप प्रकृति मैत्री बनाउँदै दिगो कृषि प्राणालीको विकासका लागि पर्यावरणीय कृषि अवधरणाको सुरुवात भएको छ | प्राङ्गारिक कृषिको दायरालाई थप बृहत् गर्दै आत्मनिर्भर र उत्थानशील कृषि प्रणाली विकासका लागि पर्यावरणीय कृषिको अवधारणा प्रभावकारी मानिन्छ | पर्यावरणीय कृषि अन्तर्गत बाली, माटो, मलखाद र रोगकीरा व्यवस्थापनमा प्रवर्द्धन गरिने बहु-सङ्ख्यक प्रविधि तथा अभ्यासहरू प्राङ्गारिक कृषिसँग मिल्दा-जुल्दा छन् | संसारभर पर्यावरणीय कृषिका लागि उपयोगी विभिन्न प्रविधिहरूको विकास भई सान्दर्भिक सावित भई सकेका छन् | नेपालमा पनि धेरै किसिमका प्रविधि तथा अभ्यासहरूको अवलम्बन, उचित प्रविधिहरूको आयात तथा उपलब्धतामा वृद्धि भएता पनि सामान्य कृषकहरूको यस्ता प्रविधिहरूमा पहुँच भने कम भएको पाईन्छ | तुलनात्मक रुपमा, बाली तथा रोगकीरा व्यवस्थापन सम्बन्धि जानकारीपत्र, पुस्तक तथा प्रकाशनहरू सहजै पाइने भए पनि माटो व्यवस्थापनका लागि उपयोगी प्रविधि तथा उपायहरू सम्बन्धी प्रकाशनहरू निकै कम मात्रामा उपलब्ध छन् |

तसर्थ, व्यवहारिक समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्ने उद्देश्यले पर्यावरणीय कृषिमा माटो व्यवस्थापनका विधिहरू समेटी यो पुस्तिका तयार पारिएको हो | विशेषतः कृषक तथा कृषि प्राविधिकहरूलाई लक्षित गरि तयार पारिएको यस जानकारी पुस्तिका व्यवहारिक रुपमा उपयोगी हुने अपेक्षा गरिएको छ | यस पुस्तिकामा विभिन्न वैज्ञानिक प्रकाशनहरूमा प्रकाशित भएका सूचनाहरू, प्रतिवेदनले सुझाएका विधिहरू तथा विज्ञहरूको अनुभवमा आधारित माटाे व्यवस्थापनका उपायहरू समेटिएका छन् | पुस्तिकामा समेटिएका प्रविधि तथा अभ्यासहरू प्रकाशकको अनुसन्धानबाट प्राप्त भएका वा प्रमाणित भएका प्रविधिहरू नभई उपलब्ध सूचनाहरूको सङ्कलन मात्र हो |